به یاد دوست

پاسخ آیت الله سبحانی به یک سؤال؛ چگونه بر پیامبر(ص) صلوات بفرستیم؟

آنچه می خوانید نوشتاری از حضرت آیت الله سبحانی پیرامون نحوه صحیح فرستادن صلوات است که از متون دینی به ویژه منابع اهل سنت در این خصوص بیان شده است.
 
فرستادن درود بر والاترین انسان ها، عملی خدا پسندانه است که خداوند، خود بر این کار سبقت گرفته و فرشتگان و مؤمنان را فرمان داده است که بر او درود بفرستند؛ چنان که می فرماید:
 
«إِنَّ اللّهَ وَملائِکتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَبِیّ یا أَیُّها الّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلیهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیماً». [1]
 
«خدا و فرشتگان بر پیامبر(ص) درود می فرستند. ای کسانی که ایمان آوردید بر او صلوات و سلام بفرستید».
 
ذکر صلوات در هر زمان و در تمام حالات، امری مستحب است و آیه مبارکه بدون آن که زمان و مکان خاصی برای آن تعیین کند، به آن فرمان می دهد، به خصوص زمانی که انسان به هنگام اذان و یا خواندن قرآن نام او را بشنود یا بر زبانش جاری گردد.
 
کیفیت صلوات بر پیامبر(ص)، در حدیث عبدالرحمان بن ابی لیلی، از کعب بن عجزه، از نبی مکرَّم اسلام وارد و در صحیح ترین کتب حدیثی از نظر اهل سنت نقل شده است که به ترجمة بخشی از آن می پردازیم:
 
کعب بن عجزه خطاب به عبدالرحمان گفت: آماده ای حدیثی را که از پیامبر(ص) شنیده ام به عنوان هدیه ای به تو اهدا کنم؟
 
عبدالرحمان: حاضر و آماده ام.
 
کعب بن عجزه گفت: به پیامبر(ص) عرض کردیم، بر شما اهل بیت(ص) چگونه درود بفرستیم، در حالی که از کیفیت دادن سلام آگاهیم.
 
پیامبر اسلام(ص): بگویید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَعَلی آلِ مُحَمَّد، کَما صَلَّیْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَعَلی آلِ إِبْراهیمَ إِنَّکَ حَمیدٌ مَجِیدٌ، اللّهُمَّ بارِکْ عَلی مُحَمَّد وَعَلی آلِ مُحَمَّد کَما بارَکْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَآلِ إِبْراهیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ». [2]
 
از این بیان روشن می شود که در موقع فرستادن صلوات، باید آل محمد را نیز ذکر کنیم تا صلوات کامل شود و این که عده ای امروزه در سخنرانی ها و نوشته ها، تنها بر پیامبر (ص) درود می فرستند و می گویند: «صلّی اللّه علیه وسلم»، کاملاً بر خلاف دستور رسول خدا (ص) است.
 
ابن حجر هیثمی (899 974) از پیامبر (ص) نقل می کند که آن حضرت فرمود:
 
پیامبر (ص) فرمود: «برای من درود مقطوع و بریده نفرستید، عرض شد مقصود شما چیست؟ فرمود: نگویید: «اللهمّ صلّ علی محمّد»، وسکوت کنید، بلکه لازم است بگویید: اللّهمّ صلّ علی محمّد وعلی آل محمّد.» [3]
 
از این رو صلوات شیعه، صلوات کامل و با روایت صحیح بخاری که اصح کتب حدیثی اهل سنت مطابق است.
 
البته شایسته است که پس از ذکر صلوات، جمله «کَما صَلَّیْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَآلِ إِبْراهیم» گفته شود، ولی گاهی به جهت اختصار این جمله ترک می شود، چنان که خود پیامبر(ص) در روایت دوم به آن بسنده کرد.
 
گذشته از این، می توان گفت جمله «کَما صَلَّیْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَآلِ إِبْراهیم» جزء صلوات نیست، بلکه تعبیری است برای تعلیم آن؛ یعنی همان طور که بر ابراهیم و آل او صلوات می فرستید بر محمّد و آل او نیز صلوات بفرستید، و این دو را از هم جدا نسازید و شگفت آن که در صحیحین و دیگر کتاب ها، نامی از صحابه به میان نیامده، در صورتی که اهل سنت به هنگام فرستادن درود کامل، صحابه را بر آل، عطف می کنند و می گویند: «وعلی آله وصحبه».
 
..............................
 
[1] .  احزاب/56
[2] .  صحیح بخاری:4/118، کتاب بدء الخلق، و ج6/27 ، باب تفسیر سوره احزاب، و ج7/157، کتاب الاموات
[3] .  الصواعق المحرقه، 146.